موزه میراث روستایی گیلان؛ از زیباترین جاذبه‌های رشت

تاریخچه موزه میراث روستایی گیلان

ایده تاسیس این موزه برای نخستین بار پس از زمین‌لرزه‌ خرداد ۱۳۶۹ گیلان-زنجان توسط دکتر محمود طالقانی شکل گرفت. این زمین‌لرزه روند تخریب بناهای سنتی را شدت بخشیده بود. فاز مطالعات مقدماتی موزه، از اوایل سال ۱۳۸۱ آغاز شد. ابتدا، مطالعات گسترده جهت مکان‌یابی مناسب برای اجرای پروژه انجام شد. پس از بررسی‌های فراوان، پارک جنگلی سراوان، به‌علت دارا بودن توپوگرافی مناسب و مشابه گیلان، دسترسی آسان و وجود تاسیسات زیربنایی مناسب به‌عنوان محل اجرای پروژه انتخاب شد.

_{عکس‌های گالری از خبرگزاری برنا (عکاس: مهران ساکی)} 

اساس کار جهت انتقال بناها به این ترتیب بود که ابتدا، گروهی از کارشناسان جهت شناسایی بناها به روستاها اعزام شدند. بناهای دارای ارزش برای انتقال به موزه‌ شناسایی و مطالعه شدند. این مطالعات شامل مردم‌شناسی و معماری بود. پس از تکمیل مطالعات، بنا برداشت معماری و پلاک‌گذاری شد تا دوباره‌سازی آن میسر شود. پس از واچینی و انتقال مصالح به موزه، به نام اهداکننده یا فروشنده‌ بنا، در محل معین دوباره‌چینی شدند. مساحت مجموعه موزه‌ای، بالغ بر ۴۵ هکتار است که در هسته‌ی مرکزی سایت قرار دارد.

حوزه‌های موزه میراث روستایی گیلان

موزه میراث روستایی گیلان به‌عنوان یک اکوموزه، شامل ۹ حوزه می‌شود. در هر حوزه تعدادی خانه واقع شده‌اند:

جلگه شرق

_{عکس از سایت موزه میراث روستایی گیلان (عکاس: نامشخص)}

• موقعیت: مناطق جلگه‌ای شرق سپیدرود
• بناهای مسکونی: خانه چنچو، خانه میر سیار، خانه منتظری و خانه رفیعی
• دیگر فضاها: باغ سبزیجات و صیفی‌جات و بناهای جانبی مانند کندوج (انبار برنج)، طویله و تلمبار (محل پرورش کرم ابریشم) به‌اضافه مسجد، قهوه خانه، کوره زغال‌گیری سنتی، محل بازی‌ها و نمایش‌های سنتی و بازارچه صنایع ستی
• ویژگی معماری: اسکلت و کرسی چوبی بنا و بام چهار کله گالی پوش
• فعالیت‌های معیشتی: تولید برنج و پرورش کرم ابریشم

جلگه غرب

_{عکس از سایت موزه میراث روستایی گیلان (عکاس: نامشخص)}

• موقعیت: مناطق جلگه‌ای غرب گیلان، از شهرستان شفت تا آستارا
• بناهای مسکونی: خانه موسی زاده، خانه حقیقی، خانه محمودی، خانه موسوی، خانه حسنی و خانه محتشم طلب
• دیگر فضاها: بناهای جانبی مانند انبار برنج (کوتی)، طویله، لانه مرغ، چاه آب، سرویس بهداشتی و باغ سبزیجات و صیفی‌جات به‌اضافه قهوه‌خانه با مصالح و تکنیک‌های بومی
• ویژگی معماری: دیواره‌های چینی (گاهی در تلفیق با سازه چوبی) و بام شیب‌دار کلوش (ساقه برنج)
• فعالیت‌های معیشتی: تولید برنج، دامداری و چایکاری

جلگه مرکز

_{عکس از سایت موزه میراث روستایی گیلان (عکاس: نامشخص)}

• موقعیت: بخش‌های جلگه‌ای مرکز استان
• بناهای مسکونی: خانه امینی، خانه مرادی، خانه بیالوا، خانه دانش و خانه صادقی
• دیگر فضاها: بناهای جانبی شامل کروج (انبار برنج)، تلمبار (محل پرورش کرم ابریشم)، طویله و لانه مرغ به‌اضافه مدرسه، قهوه‌خانه، کارگاه آهنگری و شالیزار
• ویژگی معماری: اسکلت چوبی، دیوارها تلفیق چینه‌ای و زگالی یا کاملا زگالی و پوشش بام از کلوش (ساقه برنج)
• فعالیت‌های معیشتی: شالیکاری

کوهستان شرق

_{عکس از سایت موزه میراث روستایی گیلان (عکاس: نامشخص)}

• موقعیت: مناطق کوهستانی و ییلاقات گیلان در شرق رودخانه سفیدرود
• بناهای مسکونی: خانه محمدنژاد و خانه محسنیان
• ویژگی معماری: دیوارها سنگچین، گالی و زگمه‌ای و پوشش بام ازلت
• فعالیت‌های معیشتی: دامداری

کوهپایه شرق

_{عکس از سایت موزه میراث روستایی گیلان (عکاس: نامشخص)}

• موقعیت: مناطق کوهپایه‌ای گیلان در حاشیه شرقی رودخانه سفیدرود
• بناهای مسکونی: خانه بهزادی، خانه جامع و خانه رستمی
• دیگر فضاها: بناهای جانبی شامل انبار برنج یا گندم، انبار کاه (کاهدان)، تنور نان، طویله و لانه مرغ
• ویژگی معماری: دیوارها زگالی و زگمه‌ای و پوشش بام عموما لت

کوهستان غرب

_{عکس از سایت موزه میراث روستایی گیلان (عکاس: نامشخص)}

• موقعیت: مناطق کوهستانی غرب گیلان
• بناهای مسکونی: خانه حاجت پور
• دیگر فضاها: بناهای جانبی شامل تنور نان و لانه مرغ
• ویژگی معماری: دیوارها تخته‌ای، گالی، زگمه‌ای و سنگ‌چین و پوشش بام از لت
• فعالیت‌های معیشتی: دامداری

کوهپایه غرب

• بناهای مسکونی: خانه رحمانی، خانه طربی و خانه لطفی

ساحل شرق

• بناهای مسکونی: خانه موسوی

ساحل غرب

• بناهای مسکونی: خانه آصفی

نمایش‌ها و بازی‌های سنتی موزه میراث روستایی گیلان

در موزه میراث روستایی گیلان تعدادی از بازی‌ها و مراسم‌های بومی برگزار می‌شود؛ از جمله می‌توان به عروسه گوله، کشتی گیله مرد، طناب کشی و لافند بازی (بندبازی سنتی) اشاره کرد.

عروسه گوله: عروسه گوله از نمایش‌‌های آیینی نوروزی است. این نمایش را از نیمه دوم اسفند تا هنگام نوروز اجرا می‌کنند. موضوع این بازی رقابت عشقی بین دو نفر به‌منظور تصاحب ناز خانم است. دو رقیب پیربابا و غول یا کوسه و غول هستند. ممکن است در روایت‌ها اندکی تفاوت وجود داشته باشد؛ اما اغلب پیربابا با تصاحب عروس، پایان خوبی را رقم می‌زند. البته در برخی نسخه‌ها نیز عکس این اتفاق می‌افتد و غول پیروز می‌شود.

_{عکس از خبرگزاری شبستان (عکاس: حمیدرضا علیپور)} 

کشتی گیله مردی: کشتی گیله مردی نه‌تنها در گیلان، بلکه در مازندران نیز رایج است. مضمون این نمایش، مقابله‌های فردی و رزمی است. این مراسم را در عیدها و عروسی‌ها و همچنین از خرداد تا پایان شهریور اجرا می‌کنند. کشتی با نیایش آغاز و سپس به تماشاچیان احترام گذاشته می‌شود. پس از آغاز مبارزه، درگیری را شروع می‌کنند. زمین خوردن در بازی، به‌معنای باخت است و حتی در صورت تماس انگشتان نیز، فرد بازنده معرفی می‌شود.

_{عکس‌های گالری از خبرگزاری شبستان (عکاس: حمیدرضا علیپور)} 

لافند بازی: لافند بازی در فصل تابستان (اوایل تیر تا اواخر مرداد)، در پاییز (مهر و آبان)، ایام نوروز و سیزده بدر و دیگر جشن‌ها و عیدها برگزار می‌شود. از این بازی با نام‌های طناب‌بازی، ریسمان‌بازی، رسن‌بازی و داربازی نیز یاد می‌کنند. پهلوان لافندباز در این نمایش، عملیاتی را روی طناب انجام می‌دهد و در انتها، مزد خود را با دوران کردن از تماشاگران دریافت می‌کند.

ساعات بازدید و بلیط موزه میراث روستایی گیلان

همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۸ می‌توانید از موزه میراث روستایی گیلان بازدید کنید. در روزهای چهارشنبه، بازدیدهای گروهی به‌همراه راهنما انجام می‌شود. بهای بلیط برای گردشگران داخلی پنج هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۱۰۰ هزار تومان است. برای تهیه بلیط باید کارت بانکی همراه داشته باشید.

_{عکس‌های گالری از خبرگزاری برنا (عکاس: مهران ساکی)}